लेखक : श्रीकांत आव्हाड
======================
व्यवसाय सुरु केल्यांनतर त्याची नोंदणी कोणती आणि कशी करावे तसेच लायसन्स कोणकोणते लागतील यासंबंधी बऱ्याच जणांचा गोंधळ उडतो. बहुतेकांना व्यवसाय नोंदणीचे प्रकारच माहित नसतात. काहींना प्रकार माहित असले तरी आपल्या व्यवसायासाठी त्यातला कोणता प्रकार आवश्यक आहे याची माहिती नसते. अशावेळी ऐकीव माहितीवर जाऊन एखादी नोंदणी केली जाते. बऱ्याच त्यात गडबडाच असते.
व्यवसाय नोंदणीचे बरेच प्रकार आहेत. शॉपऍक्ट, उद्यम, पार्टनरशिप, LLP, OPC, प्रायव्हेट ली, पब्लिक लि, ई.
ज्यावेळी तुम्हाला महापालिका हद्दीमधे एखादे शॉप सुरु करायचे असेल त्यावेळी तुम्हाला शॉप ऍक्ट अंतर्गत व्यवायची नोंदणी करावी लागते. इतर ठिकाणी दुकानासाठी स्थानिक प्रशासनाची NOC हीच नोंदणी असते. १० पेक्षा कमी कर्मचारी असतील तर आता शॉपऍक्ट नोंदणी करायची गरज नाही, पण व्यावहारिक दृष्ट्या काहीतरी नोंदणी आवश्यक असते म्हणून अशावेळी आपल्याला शॉपऍक्ट अंतर्गतच संबंधित विभागाकडे आपल्या व्यवसायाची नोंद झाली असल्याची पावती मिळते. १० पक्ष जास्त कामगार असतील तर रजिस्ट्रेशन सर्टिफिकेट मिळते
कोणत्याही उत्पादन किंवा सेवा क्षेत्रातील लघुद्योगासाठी उद्यम रजिस्ट्रेशन करावे. आपल्यापैकी बहुतेक जणांसाठी उद्यम रजिस्ट्रेशनच योग्य असते. कुटीर, लघु व मध्यम अशा तीनपैकी कोणत्याही प्रकारात (हे प्रकार गुंतवणूक आणि उलाढालीवर ठरतात) आपला व्यवसाय येत असेल तर उद्यम रजिस्ट्रेशन करून घ्यावे. https://udyamregistration.gov.in/ या वेबसाईटवर रजिस्ट्रेशन होते. उद्योगांसाठी असलेल्या बहुतेक शासकीय योजना उद्यम रजिस्ट्रेशन असल्यासच मिळतात.
एकपेक्षा जास्त जण मिळून व्यवसाय करणार असतील तर पार्टनरशिप फर्म स्थापन करावी. त्यानंतर या फार्म अंतर्गत तुम्ही एखादे शॉप सुरु करणार असाल तर त्याचे शॉपऍक्ट रजिस्टर करावे आणि एखादा लघुद्योग करणार असाल तर त्याचे फर्म च्या नावाने उद्यम रजिस्ट्रेशन करून घ्यावे
LLP हा पार्टनरशिप फर्मचाच पुढचा प्रकार आहे, यात प्रत्येक भागीदाराची लायबलिटी मर्यादित असते. प्रायव्हेट लिमिटेड सारखी सुरक्षा पार्टनरशीप मधेही मिळावी म्हणून LLP ची आखणी झालेली आहे.
प्रायव्हेट लिमिटेड किंवा पब्लिक लिमिटेड कंपनी हे गुंतवणूकदारांची जबाबदारी मर्यादित करण्यासाठी वापरले जाणारे प्रकार आहे. पण याची एकट्या व्यक्तीला नसते. यात २ पेक्षा जास्त व्यक्ती असतील तरच नोंदणी होऊ शकते. यातील टेक्निकल माहिती CA किंवा CS कडून मिळेल, किंवा एखाद माहितीला कॉर्पोरेट वकील असेल तर त्यांच्याकडूनही सविस्तर माहिती मिळू शकेल. पण लघुद्योगासाठी पार्टनरशिप आणि त्याचे उद्यम पुरेसे आहे. व्यवसाय खूप मोठा असेल, लायबिलिटी मर्यादित ठेवायची असेल तरच या प्रकारांची गरज पडते.
OPC हा प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनीला पर्याय आहे. ज्या व्यक्तीला एकट्याने कंपनी रजिस्टर करायची आहे त्यांना वन पर्सन कंपनी रजिस्टर करता येते. पण हा प्रकार आपल्याला जास्त काही यशस्वी ठरला नाही. यापेक्षा उद्यम रजिस्ट्रेशन केले तरी पुरेसे ठरते.
OPC, पार्टनरशिप, LLP, प्रायव्हेट ली अशी कोणतीही नोंदणी केल्यांनतर त्याअंतर्गत जर एखादा लघुद्योग सुरु करायचा असेल तर त्या नावाने उद्यम रजिस्ट्रेशन करू शकता. उदा. जर आपण एखादी प्रायव्हेट ली कंपनी स्थापन केली असेल आणि त्याअंतर्गत एखादा लघुद्योग सुरु करणार असू, तर त्या कंपनीच्या नावाने उद्यम रजिस्ट्रेशन करू शकतो.
सामान्यपणे आपला संबंध शॉप ऍक्ट रजिस्ट्रेशन आणिउद्यम रजिस्ट्रेशन पुरताच असतो. नवीन व्यवसाय सुरु करताना खूप गोंधळून न जाता शॉप ऍक्ट कि उद्यम यात निवड करणे योग्य. एकपेक्षा जास्त एकत्र असतील तर आधी भागीदारी फर्म आणि त्यानंतर पुढचे रजिस्ट्रेशन.
व्यवसाय नोंदणी हा काही खूप किचकट प्रकार नाही. शॉप ऍक्ट, उद्यम नोंदणी आपण स्वतः सहजरित्या करू शकतो. भागीदारी फर्म साठी एखाद्या वकिलाची मदत घेतली तरी पुरेसे ठरते. इतर प्रकारच्या नोंदणीसाठी संबंधित क्षेत्रातील माहितगाराची मदत घेतल्यास उत्तम.
व्यवसाय नोंदणीच्या कामात गोंधळून जाण्याची गरज नाही. आपल्याला कशा प्रकारचा व्यवसाय करायचा आहे आणि कुठे करायचा आहे यावरून कोणती नोंदणी करावी लागेल याचा अंदाज घ्या.
व्यवसाय साक्षर व्हा…
उद्योजक व्हा…
समृद्ध व्हा…
_
© श्रीकांत आव्हाड
७७४४०३४४९० (WhatsApp Only)
Business Consultant
:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
‘उद्योजक मित्र’ सोशल मीडिया नेटवर्क फॉलो करा :: फेसबुक • ट्विटर • इंस्टाग्राम
All rights are reserved. Violation of copyright will result into legal action.
लेखनाचे सर्व हक्क राखीव आहेत. कॉपीराईट हक्कांचा भंग दिवाणी व फौजदारी कारवाईस पात्र राहील
एका व्यक्तीला वेगवेगळ्या व्यवसायासाठी वेगवेगळी उद्यम नोंदणी करता येते का?