व्यवसायाचा आर्थिक व्यवहारांचा ताळेबंद कसा ठेवावा -

लेखक : श्रीकांत आव्हाड
======================

व्यवसायात अपयशाला एक मुख्य कारण असते ते म्हणजे आर्थिक व्यवहारांची माहिती लिखित स्वरूपात न ठेवणे. यामुळे आलेल्या किंवा गेलेल्या पैशाचा कोणताच हिशोब लागत नाही. नफ्या तोट्याचे गणित जुळत नाही. पैसा बाहेर जाताना किती प्रमाणात जात आहे हे आपल्या लक्षात येत नाही. या सगळ्यांचा परिणाम म्हणजे व्यवसायाला उतरती कळा लागते. सगळे काही ठीक चालले असूनही व्यवसाय डबघाईला येण्याचे मुख्य कारण आर्थिक व्यवहारांची लिखित स्वरूपात माहिती न ठेवणे हेच कारण असते.

व्यवसायातील आर्थिक व्यवहारांची माहिती कशा प्रकारे जतन करून ठेवावी यासंबंधी थोडक्यात माहिती

१. दररोजचे व्यवहार लिहून ठेवा
आपले दररोजचे व्यवहार वहीत लिहून ठेवा. व्यवहाराची माहिती, आलेले पैसे व गेलेले पैसे असा तक्ताच असावा. दिवस सुरु होताना गल्ल्यात किती पैसे आहेत व दिवस संपताना किती पैसे आहेत याचा हिशोब जुळला पाहिजे. बिलिंग सॉफ्टवेअर असल्यास दररोज रात्री सर्व व्यवहारांची प्रिंट काढून फाईल ला लावून ठेवावी. कर्मचाऱ्यांच्या भरवश्यावर व्यवहार असेल तर दररोज सकाळी आणि संध्याकाळी व्यवहारांचा लेखाजोखा तपासून घ्या.

२. बिल सांभाळून ठेवा
खरेदी विक्रीचे सर्व बिल सांभाळून ठेवा. दोन्हीसाठी स्वतंत्र फाईल करा. टॅक्सेशन (GST) संबंधी कामांसाठी बिल आवश्यक असतात. टॅक्स रिटर्न फाईल करण्यासाठी सर्व माहिती वेळच्या वेळेला आपल्या CA कडे पाठवता येईल याची काळजी घ्या. CA कडे फाईल देताना एक कॉपी आपल्याकडे असेल याची दक्षता घ्या.

३. नफ्या तोट्याची आकडेवारी
प्रत्येक महिन्याच्या शेवटी सर्व हिशोब करून आपला नफा किंवा तोटा निश्चित करावा.

४. स्टॉक मेंटेनन्स
आपला आलेला व गेलेला स्टॉक डेटा मेंटेन करा. सर्व माहिती जतन करून ठेवा. कधी किती माल आला किती गेला याची माहिती लिहून ठेवा. बिलिंग सॉफ्टवेअर मध्ये याची सोय असते. लिखित स्वरूपात एक स्वतंत्र वही यासाठी असावी.

५. उधारी
उधारीचे व्यवहार एका वहीत लिहून ठेवा. कोणत्या व्यवहाराची उधारी आहे, आलेले पैसे कोणत्या व्यवहाराचे आहेत अशी सर्व माहिती लिहून ठेवावी. प्रत्येक उधारी खात्याचे स्वतंत्र पान केल्यास उत्तम. सॉफ्टवेअर मधे याची सोय असते, पण उधारीचे व्यवहार शक्यतो वहीवरच असावेत. उधारीचे गांभीर्य वहीवर जेवढे लक्षात येते तेवढे सॉफ्टवेअर मध्ये जाणवत नाही असा माझा अनुभव आहे.

६. आपल्यासाठी घेतलेले पैसे
व्यवसायातून आपल्यासाठी घेतलेल्या सर्व पैशांचा हिशोब ठेवावा. महिनाकाठी आपण किती पैसे घेतले आहेतर याचा हिशोब करावा. यामुळे आपण लहान लहान करून प्रमाणाबाहेर रक्कम व्यवसायातून काढत आहोत का याचा अंदाज येईल व खर्चावर नियंत्रण ठेवता येईल.

७. बँक अकाउंट तपासणी
प्रत्येक महिन्याच्या शेवटी बँक अकाउंट तपासणी करत चला. बँक अकाउंट मधील व्यवहार आणि आपल्या कडे असलेल्या व्यवहारांचा हिशोब जुळत का हे तपासून घेत चला. बँकाकडून वेळोवेळी कापत केले गेलेल्या पैशांची माहिती घेत चला. त्यांची कारणे माहित करून घ्या. बऱ्याचदा काही अनावश्यक सेवांच्या नावाखाली आपल्याकडेन हजारो रुपये बँक घेते. हे पैसे आपल्याला न कळवता आपल्या अकाऊंटमधून वजा केले जातात.

८. चेकबुक तपासणी
दार आठवड्याने किंवा १५ दिवसांनी आपले चेकबुक तपासा. दिलेले सर्व चेक आणि बँकेतून वजा झालेले पैसे क्रॉसचेक करून घ्या. तसेच जेवढे चेक दिले आहेत ते सर्व कोणत्या व्यवहारांसाठी दिले आहेत हेही तपासून घ्या. दिले गेलेले चेक आणि व्यवहार जुळले पाहिजेत.

९. सोप्या भाषेत माहिती
सर्व माहिती सोप्या भाषेत असावी, तसेच सुटसुटीत असावी. कधीही कोणत्याही तारखेचे पान उघडले तरी तेव्हाचे हिशोब कळले पाहिजेत. अगदी पाच दहा वर्षांनीजही आपल्या व्यवहारांची माहिती घेण्याची वेळ आली तरी काही गोंधळ होणार नाही अशा प्रकारे सर्व माहिती संकलन केलेले असावे.

लघुद्योगांसाठी आपल्या आर्थिक व्यवहारांचा ताळेबंद कसा असावा यासंबंधी या काही टिप्स आहेत. व्यवसायीकांना, लघुद्योजकांना याचा फायदा होईल अशी अपेक्षा करतो…

व्यवसाय साक्षर व्हा…
उद्योजक व्हा…
समृद्ध व्हा…

Business Consultant
www.ShrikantAvhad.com

:::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::

‘उद्योजक मित्र’ सोशल मीडिया नेटवर्क फॉलो करा :: फेसबुक • ट्विटर • इंस्टाग्राम

All rights are reserved. Violation of copyright will result into legal action.
लेखनाचे सर्व हक्क राखीव आहेत. कॉपीराईट हक्कांचा भंग दिवाणी व फौजदारी कारवाईस पात्र राहील