व्यवसाय नोंदणी
व्यवसाय नोंदणीचे वेगवेगळे प्रकार आहेत. व्यवसायाच्या प्रकारानुसार, रचनेनुसार व्यवसाय नोंदणी करावी लागते.
उद्योजक मित्र कडे तुमच्या व्यवसायासाठी कोणती नोंदणी योग्य आहे याची माहिती दिली जाते तसेच तुमच्या व्यवसायाची योग्य नोंदणी करून मिळते.
व्यवसाय नोंदणीचे प्रकार
१. उद्यम
२. पार्टनरशिप फर्म
३. शॉप ऍक्ट (गुमास्ता)
४. वन पर्सन कंपनी
५. लिमिटेड लायबिलिटी पार्टनरशिप फर्म
६. प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनी
७. पब्लिक लिमिटेड कंपनी
अधिक माहितीसाठी जवळच्या
‘उद्योजक मित्र’ शाखेमध्ये संपर्क करा
किंवा खालील लिंक वर क्लिक करून
WhatsApp मेसेज करा
तज्ञ कर सल्लागार
सुयोग्य मार्गदर्शन
5000+ समाधानी क्लायंट्स*
१. उद्यम नोंदणी (Udyam Registration)
उद्यम नोंदणी ही भारत सरकारच्या सूक्ष्म, लघु आणि मध्यम उद्योग (MSME) विभागाने सुरू केलेली ऑनलाइन नोंदणी प्रक्रिया आहे. याअंतर्गत छोटे, मध्यम आणि लघु व्यवसाय त्यांचा उद्योग अधिकृतपणे नोंदणी करू शकतात आणि MSME साठी असलेल्या विविध शासकीय योजनांचा लाभ घेऊ शकतात.
उद्यम नोंदणीचे फायदे:
- बँक कर्ज सुलभतेने मिळते – कमी व्याजदरावर कर्ज उपलब्ध
- सरकारी योजना व अनुदानाचा लाभ
- जीएसटी व अन्य करांमध्ये सवलत
- सरकारी टेंडरमध्ये प्राधान्य
- वीज बिल, पेटंट, औद्योगिक प्रमोशन यामध्ये अनुदान
२. भागीदारी फर्म (Partnership Firm)
जेव्हा दोन किंवा अधिक व्यक्ती एकत्रितपणे व्यवसाय सुरू करतात, तेव्हा भागीदारी फर्म स्थापन केली जाते. नोंदणीसाठी भागीदारी करार तयार करून नोटरी माध्यमातून करार पूर्तता केली जाते किंवा स्थानिक नोंदणी कार्यालयात नोंदणी करावी लागते. नोंदणीनंतर, व्यवसायाच्या स्वरूपानुसार उद्यम नोंदणी किंवा दुकान व आस्थापना अधिनियम नोंदणी करावी.
३. दुकान व आस्थापना अधिनियम नोंदणी (Shop Act Registration)
महानगरपालिका क्षेत्रात दुकान किंवा आस्थापना सुरू करताना दुकान व आस्थापना अधिनियमांतर्गत नोंदणी आवश्यक आहे. १० पेक्षा कमी कर्मचारी असतील तर नोंदणीची गरज नाही, परंतु व्यावहारिक दृष्टिकोनातून नोंदणी करणे फायदेशीर आहे. नोंदणीसाठी स्थानिक प्रशासनाकडे अर्ज करावा लागतो.
४. एक व्यक्ती कंपनी (One Person Company – OPC)
एक व्यक्ती कंपनी (OPC) ही एका व्यक्तीद्वारे स्थापन केली जाणारी कंपनी आहे, जी प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनीप्रमाणेच स्वतंत्र कायदेशीर अस्तित्व ठेवते. जर एखाद्या उद्योजकाला एकट्याने व्यवसाय सुरू करायचा असेल, पण मर्यादित जबाबदारी हवी असेल, तर OPC हा सर्वोत्तम पर्याय आहे.
OPC ची वैशिष्ट्ये:
- एका व्यक्तीच्या मालकीची कंपनी: एका व्यक्तीला कंपनी स्थापन करता येते.
- मर्यादित जबाबदारी: संस्थापकाची जबाबदारी फक्त त्याच्या गुंतवणुकीपुरती मर्यादित राहते.
- स्वतंत्र कायदेशीर अस्तित्व: OPC ही स्वतःची स्वतंत्र ओळख असलेली कंपनी असते.
- कमी अनुपालन (Compliance): OPC साठी कंपनी कायद्यातील इतर कंपन्यांपेक्षा कमी नियम असतात.
- भांडवल मर्यादा नाही: कंपनी स्थापन करताना किमान भांडवलाची कोणतीही अट नाही.
५. लिमिटेड लायबिलिटी पार्टनरशिप (LLP)
लिमिटेड लायबिलिटी पार्टनरशिप (LLP) ही भागीदारी व्यवसायाची एक सुधारित आणि सुरक्षित आवृत्ती आहे. LLPमध्ये प्रत्येक भागीदाराची जबाबदारी मर्यादित असते, म्हणजेच कंपनीच्या कर्जासाठी भागीदाराच्या वैयक्तिक संपत्तीला धोका नसतो. ही व्यवसाय संरचना भारतात LLP अधिनियम, 2008 अंतर्गत कार्यरत आहे.
LLP ची वैशिष्ट्ये:
- मर्यादित जबाबदारी: भागीदारांना फक्त त्यांच्या गुंतवणुकीपुरती जबाबदारी असते.
- स्वतंत्र कायदेशीर अस्तित्व: LLP एक स्वतंत्र कायदेशीर संस्था आहे, जी भागीदारांपेक्षा वेगळी असते.
- संपत्ती धारण करण्याची क्षमता: LLP स्वतःच्या नावावर संपत्ती खरेदी करू शकते आणि व्यवहार करू शकते.
- कमी नियम व खर्च: कंपनीच्या तुलनेत LLPमध्ये कमी नियामक बंधने आणि खर्च असतो.
- शाश्वत अस्तित्व: भागीदार बदलले तरी LLP अस्तित्वात राहते.
६. प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनी (Pvt. Ltd. Company)
प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनी (Private Limited Company) ही भारतामध्ये सर्वाधिक लोकप्रिय व्यवसाय रचना आहे, कारण ती स्वतंत्र कायदेशीर अस्तित्व असलेली कंपनी आहे. यामध्ये भागधारकांची (Shareholders) जबाबदारी मर्यादित असते आणि कंपनी स्वतंत्रपणे मालमत्ता खरेदी-विक्री करू शकते, करार करू शकते आणि स्वतःच्या नावाने व्यवसाय करू शकते.
प्रायव्हेट लिमिटेड कंपनीची वैशिष्ट्ये:
- स्वतंत्र कायदेशीर अस्तित्व: कंपनी मालकांपासून वेगळी असते.
- मर्यादित जबाबदारी: भागधारकांची जबाबदारी त्यांच्या गुंतवणुकीपुरती मर्यादित असते.
- भागभांडवल वाटप: कंपनीचे शेअर्स भागधारकांमध्ये वाटले जातात.
- सतत अस्तित्व: कंपनीच्या संचालकांचा मृत्यू झाला तरी कंपनी सुरू राहते.
- गुंतवणूक मिळवण्यासाठी सोपी: बँका आणि गुंतवणूकदारांकडून निधी उभारण्यासाठी उपयुक्त.
७. पब्लिक लिमिटेड कंपनी
पब्लिक लिमिटेड कंपनी (Public Limited Company – PLC) ही भारतात नोंदणीकृत कंपनी असून तिचे शेअर्स सार्वजनिकपणे बाजारात विक्रीसाठी खुले असतात. म्हणजेच, ही कंपनी शेअर बाजारात लिस्ट होऊन सामान्य गुंतवणूकदारांकडून भांडवल उभारू शकते. पब्लिक लिमिटेड कंपनीचे संचालन कंपनी अधिनियम, 2013 (Companies Act, 2013) अंतर्गत केले जाते.
पब्लिक लिमिटेड कंपनीची वैशिष्ट्ये:
- स्वतंत्र कायदेशीर अस्तित्व: कंपनीचे अस्तित्व संचालक आणि भागधारकांपासून वेगळे असते.
- मर्यादित जबाबदारी: भागधारकांची जबाबदारी त्यांच्या गुंतवणुकीपुरती मर्यादित असते.
- शेअर बाजारात लिस्टिंगची संधी: NSE आणि BSE वर कंपनी लिस्ट करू शकते.
- अनिर्बंध भांडवल उभारणी: कंपनी शेअर्स आणि डिबेंचर्सद्वारे भांडवल उभारू शकते.
- सतत अस्तित्व: संचालक बदलले तरी कंपनीचे अस्तित्व अबाधित राहते.
- किमान ७ भागधारक आणि ३ संचालक आवश्यक.