कॉपीराईटचे उद्दिष्ट

• सर्जनशीलता प्रोत्साहित करणे : कलाकार, लेखक, संगीतकार इत्यादींना त्यांच्या कामातून आर्थिक लाभ मिळवण्यासाठी प्रोत्साहन देणे.
• सृजनशील कामांचे संरक्षण : नक्कल, चोरून वापरणे किंवा अनधिकृत पुनरुत्पादनापासून संरक्षण करणे.
• मालकाचे अधिकार : सर्जकाला त्याच्या कलाकृतीचा एकाधिकार प्रदान करणे.

कॉपीराईट अंतर्गत संरक्षित कामे

कॉपीराईट फक्त मूळ आणि सर्जनशील कामांना लागू होते, ज्यामध्ये खालील प्रकार येतात:

• साहित्यिक कृती (कथा, कादंबऱ्या, लेख, कविता)
• संगीत आणि गाणी (संगीत ध्वनी, गीत)
• नाट्यकृती (नाटक, स्क्रिप्ट)
• चित्रपट, व्हिडिओ आणि ऑडिओ व्हिज्युअल कृती
• कलाकृती (चित्र, छायाचित्रे, शिल्पकला)
• संगणक सॉफ्टवेअर आणि गेम्स
• आर्किटेक्चरल डिझाइन
• डेटाबेस आणि मूलभूत डिझाइन

कॉपीराईट संरक्षणाच्या बाहेरचे काम

• कल्पना, संकल्पना, पद्धती किंवा प्रणाली
• सामान्य माहिती, बातम्या
• शासकीय दस्तऐवज आणि कायदेशीर निर्णय
• गणितीय सूत्रे आणि व्याख्या
• नाव, टायटल, लघुनावे

कॉपीराईटचे हक्क (Copyright Owner’s Rights)

• पुनरुत्पादनाचा हक्क (Right to Reproduce) : मूळ कलाकृतीची प्रत तयार करण्याचा हक्क.
• वितरणाचा हक्क (Right to Distribute) : प्रत वितरण किंवा विक्रीचा हक्क.
• सार्वजनिक प्रदर्शनाचा हक्क (Right to Public Performance) : नाटक, संगीत इत्यादींचा सार्वजनिक प्रदर्शनाचा हक्क.
• रूपांतराचा हक्क (Right to Adapt) : मूळ कलाकृतीचे अनुवाद, रूपांतर किंवा पुनर्रचना करण्याचा हक्क.
• संचयनाचा हक्क (Right to Store) : डिजिटल स्वरूपात संचय करण्याचा हक्क.

कॉपीराईटची कालावधी (Copyright Duration in India)

• सर्जकाच्या आयुष्यभर + 60 वर्षे: साहित्य, नाटक, संगीत, कलाकृतींसाठी.
• प्रकाशनाच्या 60 वर्षे: सिनेमा, ध्वनिमुद्रण, छायाचित्रांसाठी.

कॉपीराईटचे फायदे

• सर्जकाला आर्थिक फायदा मिळतो.
• सृजनशीलतेला प्रोत्साहन मिळते.
• अनधिकृत वापरापासून संरक्षण मिळते.
• कलाकृतीचे वितरण, विक्री आणि प्रदर्शनावर नियंत्रण मिळते.

कॉपीराईट नोंदणीची प्रक्रिया

• अर्ज सादर करणे : कॉपीराईट ऑफिसमध्ये ऑनलाइन किंवा ऑफलाइन अर्ज करणे.
• नोंदणी शुल्क भरणे : विविध प्रकारच्या कामांवर अवलंबून शुल्क भरणे.
• जाहिरात व विरोध कालावधी (Examination & Objection Period) : अर्जावर आक्षेप आल्यास त्याची सोडवणूक करणे.
• प्रमाणपत्र जारी करणे (Issuance of Certificate) : सर्व प्रक्रिया पूर्ण झाल्यानंतर कॉपीराईट प्रमाणपत्र मिळते.